Wat is een onsen eigenlijk?

Het Japanse woord onsen betekent letterlijk “hete bron”. Een onsen is dus een traditioneel Japans thermisch bad, gevuld met natuurlijk, geothermisch verwarmd bronwater. Al eeuwenlang maken onsen deel uit van de Japanse badcultuur en worden ze gebruikt voor ontspanning én therapeutische doeleinden.
Geschiedenis·Kenmerken·Soorten·Etiquette·Indicaties & effect·Bijwerkingen·Samenvatting·FAQ·Bronnen

Waar komt de onsen vandaan?

Het gebruik van warme bronnen om te baden heeft in Japan een lange geschiedenis.
De oorsprong van het onsenbad gaat terug tot de 7e eeuw, toen het boeddhisme zich in Japan verspreidde. In deze religie speelt water een belangrijke rol als symbool voor reiniging tijdens rituelen en ceremonies.

Bij boeddhistische tempels werden destijds de eerste baden gebouwd. In de 13e eeuw ontstond in Nara bijvoorbeeld een grote verwarmde badkuip bij de Tōdai-ji-tempel, oorspronkelijk bedoeld om beelden te reinigen. Rond dezelfde tijd werd in de Hokki-ji-tempel een soort kruidenstoombad gebruikt om zieken te behandelen.

Met de tijd openden deze badplaatsen zich ook voor het volk - zo begon de Japanse badcultuur zoals we die nu kennen. Nog geen 200 jaar geleden ging een gemiddelde Japanner bijna dagelijks naar het openbare badhuis!

Japan ligt in een vulkanisch actief gebied, waardoor er overal natuurlijke heetwaterbronnen te vinden zijn. Plaatsen met meerdere bronnen groeiden uit tot kuuroorden met de toevoeging "-Onsen" in hun naam, zoals Kusatsu-Onsen (Gunma) of Arima Onsen (Kōbe).

Traditioneel was de onsen niet alleen een plek om te ontspannen, maar ook een sociaal centrum waar het hele dorp samenkwam - mannen en vrouwen vaak zonder kleding, allemaal in hetzelfde bad.
Pas tijdens de Meiji-restauratie (19e eeuw) werd het baden gescheiden naar geslacht, onder westerse invloed. Tegenwoordig zijn gemengde baden zeldzaam.

Hoewel moderne woningen nu eigen badkamers hebben, blijven veel Japanners het ritueel van het onsen koesteren - om te genieten van rust, natuur en gemeenschap.

Wat maakt een onsen zo bijzonder?

Een onsen wordt gekenmerkt door mineraalrijk, heet bronwater dat uit de natuur komt. Volgens de Japanse wet moet het water minstens 25 °C zijn - de meeste onsen liggen rond de 41 °C. Om officieel als onsen te gelden, moet het water bovendien natuurlijke mineralen bevatten zoals zwavel, ijzer of radon.

Deze stoffen zorgen voor de therapeutische werking van het bad. Veel onsen liggen buiten in de natuur - dit noemt men rotenburo. Daar kun je baden met uitzicht op bergen, bossen of zelfs de zee.

Binnenbaden variëren van kleine, rustieke ruimtes met zacht licht tot grote hallen met meerdere baden. Veel onsen bevinden zich in houten gebouwen met schuifdeuren (shoji), stenen vloeren en een serene sfeer. Moderne onsen combineren dit met een minimalistisch design en luxe faciliteiten.

Soms zijn ze verbonden aan ryokans (traditionele Japanse herbergen), waar je kunt overnachten, dineren met een kaiseki-menu en deelnemen aan theeceremonies of massages. Een verblijf in een onsen is daardoor een complete wellnesservaring.

Welke soorten onsen-spa’s bestaan er?

  • Zwavel-onsen: Herkenbaar aan de typische geur en melkachtig wit water; goed voor huidproblemen en gewrichtspijn.
  • Ijzer-onsen: Het roodbruine water helpt bij bloedarmoede.
  • Natriumchloride-onsen: Lijkt op zeewater; helpt tegen spierpijn, wonden en een droge huid.
  • Koolzuurhoudend onsen: Natuurlijke bubbels stimuleren de bloedsomloop en verzachten de huid.
  • Radium-onsen: Bevat sporen van radioactieve elementen die de bloeddruk kunnen verlagen en verlichting bieden bij jicht of reumatische klachten.

Een onsen is niet hetzelfde als een sento: dat is een stadsbadhuis met leidingwater in plaats van bronwater.

Regels & ritueel: hoe gebruik je een onsen?

Een bezoek aan een onsen is een ritueel met duidelijke regels, vooral om hygiëne te waarborgen:

  • Schoenen uit bij de ingang.
  • In de kleedruimte laat je je kleding achter - badkleding is meestal verboden.
  • Voor het baden was je jezelf grondig: zittend op een krukje, met zeep en douchekop.
    (Staand douchen is onbeleefd, omdat je anderen zou kunnen natspatten.)
  • Pas daarna stap je langzaam in het warme water. Begin met korte sessies.
  • Veel Japanners dragen een klein handdoekje (tenugui) op hun hoofd - dit mag niet in het water!
  • In het toiletgedeelte draag je aparte badslippers.

Tijdens het baden is stilte gewenst; zacht praten mag, maar luid gedrag niet. Mannen en vrouwen baden meestal gescheiden. Tatoeages zijn in veel traditionele onsen niet toegestaan, omdat ze in Japan vaak geassocieerd worden met de Yakuza (de georganiseerde misdaad).

In het onsen zijn alle sociale rangen gelijk - hier ontspant de medewerker naast de directeur, zonder statusverschil. Toch bezoeken de meeste mensen een onsen samen met familie, vrienden of partner.

Werking: wat doet een onsen met je lichaam?

Een onsen heeft bewezen gezondheidsbevorderende effecten - zowel lichamelijk als geestelijk.

De warmte van het mineraalrijke water:

  • bevordert de doorbloeding,
  • ontspant spieren,
  • verlicht gewrichtsklachten (zoals bij reuma of artritis).

Een studie uit 2012 toonde aan dat baden in thermisch water de spierflexibiliteit en levenskwaliteit verbetert bij mensen met chronische rugpijn.

Afwisselend warm baden en koud afdouchen stimuleert bovendien de bloedsomloop en vertraagt de huidveroudering. De mineralen kunnen helpen bij huidaandoeningen zoals eczeem en het immuunsysteem versterken.

Ook mentaal werkt het kalmerend: De rust en warmte helpen stress verminderen en verbeteren de slaapkwaliteit - dat werd o.a. bevestigd in een onderzoek van de Kyushu Universiteit (2023).

Voor wie is een onsen minder geschikt?

Door de hoge temperatuur kan een onsen zwaar zijn voor het hart en de bloedsomloop. Mensen met hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk, trombose of spataderen moeten voorzichtig zijn. Ook bij koorts, infecties of ontstekingen wordt een onsen afgeraden.

Het mineraalrijke water kan bij open wonden of gevoelige huid irritaties veroorzaken. Raadpleeg bij twijfel altijd eerst een arts.

Samenvatting

De belangrijkste feiten over het onsenbad op een rijtje

  • 1. Onsen zijn traditionele Japanse thermale baden met natuurlijk, mineraalrijk water.
  • 2. De badcultuur bestaat al sinds de 7e eeuw en is diep geworteld in de Japanse traditie.
  • 3. Afhankelijk van de mineralen heeft het water verschillende therapeutische effecten.
  • 4. Onsen verbeteren de bloedsomloop, ontspannen spieren, versterken het immuunsysteem en helpen bij stress.
  • 5. Hygiëne- en gedragsregels zijn belangrijk en worden strikt nageleefd.

FAQ - Verdere vragen over het onsenbad

Waar vind je de bekendste onsen in Japan?
Wat draag je in een onsen?
Hoeveel kost een bezoek aan een onsen?
Wat is het verschil tussen een onsen en een ryokan?

Bronnen

Onsen - Oorsprong en effect | Lexicon